TMMOB DİYARBAKIR İKK: SUR TARİHİN İZLERİ İLE MİRASTIR

SUR TARİHİN İZLERİ İLE MİRASTIR

Bin yıllardır insanlık tarihine tanıklık eden, surlarıyla koruyan,hevsel bahçeleriyle besleyen, diclenin suyuyla serinlettiği tarihi Sur ilçemiz,onlarca medeniyete ait izlerini günümüze kadar taşıyabilmiştir. Her medeniyet her topluluk tarihin akışı içerisinde bu değere kendisinden bir iz bırakarak dünyanın ortak mirası değerini oluşturmuştur.

Ancak son yıllarda artarak yaygınlaşan tarihi ve kültürel miras alanlarının tahribatı ve belki de katliamları tüm bu medeniyet izlerinin silinmesinin kimliksizleştirme ve talan politikasının uygulamaları olduğu ortadadır. Bu zihniyetin yaygınlaşması, geliştirilmesi, farklılıkları yok sayan, kendine yontan veher alanı ranta çeviren mevcut iktidar düzeninin zihniyetidir.

Bu yaklaşım koruma ve geliştirme kültürü yerine, yok eden-tahrip eden, Kentsel Sit Alanı olanSuriçi bölgesindeyıkılan tescilli ve tescile değer tarihi -kültürel yapılara ait taşların dahi çalınması pratiğini ortaya çıkarmıştır.  2015 yılından bu güne değin bilimsel yaklaşımdan ve teknikten uzak keyfi karar ve uygulamalar ile Suriçindebir yıkım ve talan projesi yürütülmüştür. İktidarın her kademesi de bu projeye kendi imzasını atmak için adeta yarış içerisine girmiştir.

*2015 yılında bölgedeki çatışma ortamı gerekçe gösterilerek Suriçi Bölgesi insansızlaştırılmış, tarihi dokusu değiştirilmiş ve tabiri yerindeyse ucube yapılar yapılmıştır.

Koruma Amaçlı İmar Planı (KAİP) 2016 revize planı ile Dicle Vadi projesi gibi miras alanı ve tampon bölgelerinin bütünlüğünü bozan plan ve projelerin koruma kurulundan ve UNESCO Dünya Miras Merkezi’nden gerekli onaylar alınmadan uygulamaya sokulmuştur.

*2016 Yılında dönemin başbakanı sur ilçesini “Toledo” yapmaktan bahsetmiştir. Tarihi Sur kentinin büyük bölümü çatışmalı ortamın sona ermesi sonrasında yerlebir edilmiş, ağır iş makineleriyle bir dünya kültürel miras alanı yok edilmek istenmiştir. Yer üstünde görünen tarihi, tescilli yapılar kadar yer altındaki tarihi suyolları ve kanalizasyonlar dageri dönüşü olmayacak şekilde yok edilmiştir.

*2018 yılında Diyarbakır valisi ve kayyumu millet bahçesi adı altında hevsel bahçelerinemüdahalenin yolunu açmıştır. Surların dicle vadisine bakan çevresi araç trafiğine açılmış, tarihi yeni kapının açıldığı merdivenler kesme bazalt plaklarla kaplanmış ve sur duvarlarına ucube ahşap balkon çıkmalar çakılmaktadır.

Bütün bu olumsuzluklar yaşanırken bugünlerde Diyarbakır valisi ve kayyumu tarafından gündeme getirilen ve Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum tarafında 19.09.2020 tarihlinde Diyarbakır da açıklanan; yıktırılan sur duvarının yeniden inşa edileceği ise akıllara durgunluk veren bilimden uzak talihsiz bir açıklamadır.

Diyarbakır Kalesi’nin 1930 yılında yine bir vali eliyle bilimden ve gerçeklikten uzak yaklaşımlarla yıktırılmış olması iktidar ve gücün kullanılma biçiminin ifadesidir. Ve şimdilerde tarihi kentin geçiş noktası olan Dağkapı Meydanından geçtiği bilinen kalıntısı dahi kalmamış olan sur duvarlarının yeniden inşa edileceği açıklanmıştır.

1930 yılında yıkımla gerçekleşen durum tarihi yapıya ne kadar zarar vermiş ise bu gün aynı yerin yeniden inşa edileceği mantığı ikinci kez bu tarihi yapıya aynı derecede zararı verecektir diyoruz.

Bu sebepledir ki sur duvarlarının yeniden inşa edileceği beyanın olabilirliği bizlerde ciddi endişeler yaratmıştır. Var olanı en sade ve doğru biçimiyle korumak asıl hedef olmalıdır. Bu yeniden inşa çalışmaları süresince Dünya Mirası olan Diyarbakır Surlarının tahrip edilmeden yapılabilmesinin mümkün olmadığını biliyoruz. Diyarbakır Surları dünyanın özgün ortakmirasıdır, Surların özgünlüğü valilerinkişisel tatminleri uğrunazarar verilemeyecek kadar önem arzetmektedir. Yapılacak herhangi bir yanlış uygulama surların tarihi ve evrensel değerine zarar verecektir diye tekrar üstüne basa basa ifade ediyoruz.

Diyarbakır surlarının, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından 06.07.2020 tarihindeihale edilen ve 10.08.2020 Tarihinde yer teslimi yapılan restorasyon projesi şu anda uygulanmaktadır. Surların hala ayakta kalan kısımlarında ciddi restorasyon çalışmalarına ihtiyaç duyulduğu kuşkusuzdur. Ancak tarihi varlıkların rölöve, restitüsyonve restorasyon, çalışmalarının bilimsel temellere dayandırılması ve kültür varlığına olumsuz etkilerine mahal vermemek adına; aceleci bir yaklaşımla, eksiklikleri olan, sürekli ve yeterli denetim yapılmayan uygulamaların yürütülmemesi açısından yapılacak restorasyon uygulamaları şeffaf, denetlenebilir olmalıdır diyoruz.

2015 yılında UNESCO DünyaMirası listesine kaydedilen‘’Diyarbakır Kalesi ve Kültürel Peyzaj Alanı’’ insanlığın ortak mirasıdır. Geçmişten günümüze gelen bu miras, üzerindeki izlerle korunarak geleceğe aktarılabilmelidir. Bu sebeple valilerin hayali projelerine değil Surları olduğu gibi koruyacak ve geleceğe aktaracak projelere ihtiyacımız vardır.

Diyarbakır surları ortak hafızamız, ortak mirasımızdır. Surlarımıza çakılacak her çivinin takipçisi olacağımızı buradan tekrar kamuoyuna duyuruyoruz.

 

TMMOB DİYARBAKIR İL KOORDİNASYON KURULU