19 EYLÜL’ÜN 40. YILI BULUŞMASI/19 Eylül 2019/ANKARA

"Sayın Birlik Başkanlarım,
Sevgili Meslektaşlarım, Değerli Konuklar,

Yönetim Kurulumuz adınıza hepinizi saygıyla selamlıyorum. 19 Eylül 1979 İş Bırakma Eyleminin 40. Yılı vesilesiyle, unutulmaz başkanımız Teoman Öztürk’ün anısına düzenlediğimiz bu anlamlı etkinliğe hepiniz hoş geldiniz.

41. Dönem Yönetim Kurulumuzun Ekim 2010 tarihinde aldığı karar uyarınca 19 Eylül tarihi “TMMOB Mühendis, Mimar ve Şehir Plancıları Dayanışma Günü” olarak ilan edildi. 9 yıldan bu yana çeşitli etkinliklerle bu anlamlı günü utluyoruz.

Bugün, TMMOB’nin mücadele tarihi içerisinde özel bir yeri olan 19 Eylül İş Bırakma Eylemini, o eylemi yaratanların ağzından dinleyeceğiz. Davetimizi geri çevirmeyerek buraya gelen tüm dostlarımıza bir kez daha teşekkür ediyoruz. Onların bugün paylaşacakları deneyim ve düşüncelerinden hepimizin çok şeyler öğreneceğine inanıyorum.

Değerli Arkadaşlar,

Bildiğiniz gibi 1954 yılında kurulan Birliğimizin kuruluş dönemleri dönemin kendine özgü koşulları ve mühendis-mimar hareketinin yapısı gereği oldukça sancılıdır.

1950 ve 60’lı yıllar boyunca Odalar kendi örgütsel yapıları içerisinde kurumsallaşma doğrultusunda önemli adımlar atarken, TMMOB pek çok açıdan geri planda kalmıştır.

Bunun nedeni birçok odamızda dar meslekçi ve seçkinci bir yaklaşımla hareket edilmesi, Odalar arası işbirliğinin ve birlikte mücadelenin gereklerinin yeterince önemsenmeyişiydi. TMMOB’ye bağlı birçok Oda sığ bir bakış açısıyla, TMMOB bütünlüğünü göz ardı ederek bürokrasideki ilişkileri aracılığıyla salt kendi mesleklerinin ve meslektaşlarının hak ve yetkilerini genişletme mücadelesi veriyordu. Bu anlayış deyim yerindeyse TMMOB’yi Odalar üzerinde adeta bir yük olarak görüyordu. Oda ve TMMOB Genel Kurullarında Birlik Organlarının yetkilerini sınırlayarak Odaların bağımsız biçimde varlıklarını sürdürmesi için yasa teklifleri bile hazırlanıyordu.

O dönemde oda yönetimlerinin gündemi böyleyken Türkiye’de bambaşka bir şey daha yaşanıyordu. 1961 Anayasası’nın getirdiği nispi özgürlük ve demokrasi ortamı, ülkemizdeki toplumsal muhalefetin gelişmesinin de önünü açmıştı. Sendikal hakların gelişmesi, işçi eylemlerinin artması, TİP’in kuruluşu, öğrenci eylemlerinin yükselişi 1960’lı yılların özellikle ikinci yarısından itibaren ülkenin kaderini ve toplumun yapısını da değiştirmişti.

Bu değişimden dönemin mühendis ve mimarları da etkilenmiştir. Özellikle o dönemde Özel Okullara karşı yürütülen mücadele içinde bulunan, Devrimci Gençlik Derneklerinde ve TİP içerisinde politikleşen genç kadrolar büyük bir dinamizm yaratmıştır.

Bu dinamik ilerici-devrimci mühendis ve mimarların Oda yönetimlerine gelmesi TMMOB’nin kaderi açısından dönüm noktası olmuştur. Odaların mesleki ve toplumsal sorunlara bakışı tümüyle değişmiş, bu sorunların halktan yana çözümü için ortak mücadele etme eğilimi öne çıkmıştır. Artık mühendis ve mimarlar çalışanların ve toplumun diğer kesimlerinin üstünde yer alan bir zümre değil, işçi sınıfı mücadelesinin ayrılmaz bir parçası olarak görülmeye başlanmıştır.

O yıllara kadar daha çok devlet bürokrasisiyle uyum içinde, hükümetleri rahatsız etmeden yönetilen Odalar, 1970’li yılların başından itibaren yükselen toplumsal hareketlerin öncü bir parçası haline gelmiştir.

Odalarımızda 1970 yılından itibaren başlayan bu dönüşüm, 1970 ve 1973 yılları arasında TMMOB Genel Kurulu toplanamamış olması nedeniyle TMMOB’ye 1973 yılında yansımıştır.

Tarihin bir cilvesidir ki, TMMOB’nin 1973 yılında toplanan 18. Genel Kurulu da Odalara üyeliği zorunlu olmaktan çıkararak TMMOB örgütlüğünü güçsüz kılmayı hedefleyen bir başka Yasa Tasarısının Mecliste görüşüldüğü döneme denk gelmiştir. Birkaç yıl öncesine kadar TMMOB’yi etkisizleştirmek için Meclis’e baskı kuran Odalar, 1973 yılında TMMOB’ye sahip çıkmak için birlik olmuştur.

TMMOB yasası senatoda görüşülürken toplanan TMMOB 18. Genel Kurulu, TMMOB örgütlülüğüne sahip çıkma ve toplumcu değerler ışığında ortak mücadele etme kararlılığının ilan edilmesiyle sonuçlanmış TMMOB adeta yeniden kurulmuştur.

Böylelikle birkaç yıl öncesine kadar fiilen işlevsiz konumda olan TMMOB, bu yeni döneminde, ülkedeki mühendis ve mimar hareketinin mücadele aracı haline dönüşmüştür. TMMOB’nin 18. Çalışma Döneminde Yönetim Kurulu Başkanlığına seçilen Teoman Öztürk, TMMOB’nin bu yeni kuruluşunun ve mücadele anlayışının sembolü olmuştur.

Değerli Arkadaşlar,

Bugün gururla taşıdığımız ilerici, devrimci, yurtsever TMMOB geleneğinin tohumları bu dönemde atılmıştır. 1973-1980 yılları arasında bilimi ve tekniği halkımızın hizmetine sunmak için yürütülen bir çok çalışma ve etkinlikte olduğu gibi 19 Eylül 1979 tarihinde gerçekleştirilen bu görkemli eylemde bu mücadeleci geleneğin ürünüdür.

Sürecin gelişimini değerli konuşmacılarımızın tanıklığıyla dinleyeceğimiz için ben sadece satırbaşlarına değinerek geçeceğim.

19 Eylül İş bırakma eylemi öncesi yapılan TMMOB 24. Genel Kurulu’nda “kamuda çalışan teknik elemanların grevli –toplu sözleşmeli sendikal hakları için ortak mücadelesi” konusunda TMMOB’nin örgütlü olduğu iş yerlerinde “forumlar” düzenlenmesi kararlaştırılmış ve bu forumlar Haziran ayından itibaren TMMOB’nin örgütlü olduğu iş yerlerinde örgütlenmiştir.

Bu forumların iş yerlerinde gördüğü ilgi ve yarattığı heyecan, teknik eleman mücadelesinin yüksek potansiyelini gözler önüne sermiş, TMMOB’nin daha geniş çaplı eylemler örgütleme konusundaki özgüvenini artırmıştır. 19 Eylül 1979 tarihinde gerçekleştirileceği ilan edilen bir günlük iş bırakma eylemi, ortaya çıkan bu kolektif kararlılık ve özgüvenin ürünü olmuştur.

Dönemin açıklamalarından ve gazete haberlerinden gördüğümüz üzere, TMMOB’nin çağrısıyla örgütlenen 19 Eylül İş Bırakma Eylemi, 55 il merkezinde 740 farklı kamu işletmesinde 100 bine yakın teknik elemanın katılımıyla gerçekleştirilmiştir.

Mesai başlangıcında yapılan bilgilendirme toplantıları sonrasında işyerleri önünde halaylarla, sloganlarla, pankartlarla gerçekleştirilen iş bırakma eylemi, teknik elemanların yanı sıra diğer çalışanlar tarafından da desteklenmiştir.

İş yerlerindeki etkinlikler sonrasında Başbakanlığa toplu dilekçe gönderimi için il merkezlerindeki PTT binaları önünde uzun kuyruklar oluşturulmuştur.

Ankara’da ise farklı işletmelerden toplanan dilekçeleri teslim edebilmek için 3 binin üzerinden TMMOB üyesi Başbakanlık binası önünde toplanmış, Başbakanlık Müşaviri ile yapılan görüşmede talepler doğrudan iletilmiştir.

DİSK, TÖB-DER, TÜM-DER, TÜTED, Halkevleri, Köy-Koop gibi çok sayıda örgütün de desteğini açıkladığı 19 Eylül Eylemi, teknik elemanların diğer emekçi kesimlerle buluşması açısından da önemli bir dönemeç oldu.

Yıllardır çeşitli platformlarda dile getirilen fakat somut adımları bir türlü atılamayan “Çalışanların Ortak Eylemi, Ortak Örgütlülüğü” konusunda çok önemli bir tarihsel deneyim yaratıldı.

1970’li yılların başından itibaren teknik elemanların sıklıkla dile getirdiği, emekçi sınıflarla ve ezilen toplumsal kesimlerle kader birliği içinde olma doğrultusundaki devrimci öğretisi bir anlamıyla ete kemiğe büründü.

Bu eylemin ardından TMMOB’nin ve TMMOB’yi oluşturan Odaların toplumsal etkinliği ve saygınlığı daha da arttı. TMMOB’nin, diğer ülkelerdeki muadillerinden farklı olarak, yalnızca bir meslek sicili örgütü değil, halkın genel çıkarıyla özdeşleşmiş bir toplumsal dinamik olduğu gerçeği toplumsal mücadeleler tarihimize kazındı.

Değerli Arkadaşlar

Üzerinden geçen 40 yılın ardından, 19 Eylül İş Bırakma Eylemi, TMMOB mücadelesinde ilk günkü ışıltısıyla parlamaya devam etmekte ve yolumuzu aydınlatmaktadır.

Bizim için 19 Eylül, maden ocaklarından enerji santrallerine, fabrikalardan tarlalara, şantiyelerden bürolara dek farklı işyerlerinde çok zor koşullar altında görev yapan mühendis, mimar ve şehir plancılarının meslek onurlarına, özlük haklarına ve alın terlerine sahip çıktıklarını ilan ettikleri tarihtir.

Bizim için 19 Eylül, bu ülke için düşünen, planlayan, üreten mühendis, mimar ve şehir plancılarının kendi öz güçlerinin farkına vardığı tarihtir.

Bizim için 19 Eylül, mühendis, mimar ve şehir plancılarının yaşadıkları ülkenin geleceği hakkında söz sahibi olduklarını gösterdikleri tarihtir.

Bizim için 19 Eylül, bugün hâlâ gururla taşıdığımız TMMOB’nin ilerici-devrimci değerlerinin emekçilerle, işyerleriyle, meydanlarla buluşarak toplumsallaştığı tarihtir.

40. yılında 19 Eylül İş Bırakma Eylemini ve o görkemli eylemi yaratanları minnetle selamlıyor, 19 Eylül’ün mirasını yaşatmak için ilan ettiğimiz "TMMOB Mühendis, Mimar ve Şehir Plancıları Dayanışma Günü"nü bir kez daha coşkuyla kutluyorum.

Yaşasın TMMOB, Yaşasın Mücadelemiz!"

Emin Koramaz
TMMOB Yönetim Kurulu Başkanı