ANAYASA MAHKEMESİ 1 SAYILI CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNİN BAKANLIĞA TMMOB VE ODALAR ÜZERİNDE DENETİM YETKİSİ NİTELİĞİ TAŞIYAN HÜKMÜNÜ İPTAL ETTİ

27 Şubat 2024 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Anaya Mahkemesi kararı ile 10.07.2018 tarih ve 30474 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan (1) numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 107. maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi iptal edildi.

İptal edilen düzenlemede Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na görev alanına giren konularla ilgili olarak mimarlık ve mühendislik meslek kuruşlarına ilişkin mevzuatı hazırlama ve bunları denetleme yetkisi verilmekteydi.

CHP meclis grubunun söz konusu düzenlemenin Anayasa’nın kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruşlarının düzenlendiği 135. maddesi ile Cumhurbaşkanının kararname çıkarma yetkisine ilişkin düzenlemeler içeren 104. maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle iptal davası açması üzerine Anayasa Mahkemesi düzenlemenin iptaline karar verdi.

TMMOB ve Odaların uluslararası toplantı ve kongrelere katılabilmelerini Bakanlığın iznine bağlayan 6235 sayılı Yasa’nın ek-1. maddesinin iptali için TMMOB ve Odalar tarafından açılan davalarda Danıştay düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne göndermiş, Anayasa Mahkemesi de ek-1. kanun maddesini iptal etmişti. Bu kararında yapmış olduğu saptamalara atıfta bulunan Anayasa Mahkemesi kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruşlarının üzerindeki devlet denetiminin vesayet yetkisi olduğu kabul edilebilecekse de bu vesayetin Anayasa’nın 127. maddesinde düzenlenen vesayet yetkisinden farklı olduğu, Anayasa’nın 135. maddesinin beşinci fıkrasına göre merkezi idarenin meslek kuruluşları üzerindeki vesayet yetkisinin kanunla düzenlenmesi gerektiği, idari ve mali denetimle sınırlı kalması gerektiği ifade edildi. Yine Anayasa’nın 135. maddesinde meslek kuruluşlarının karar ve yönetim organlarının seçimle göreve gelmesinin öngörüldüğüne, sorumlu organlarına yargı kararıyla son verilebileceğinin düzenlendiğine değinen Anayasa Mahkemesi bu düzenlemelerinin meslek kuruluşlarının özerkliği anlamına geldiğine işaret etti.

Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruşlarına özerklik tanınmasının nedenini, belli bir mesleğe mensup olanların faaliyetlerini hizmetin gereklerine ve kamu yararına uygun bir şekilde sürdürmelerini güvence altına alınması anlamına geldiğini belirten Anayasa Mahkemesi, meslek kuruluşlarının özerkliğinin, merkezi idareden bağımsız olarak karar ve yürütme organlarını seçebilme, mesleki faaliyetlerle ilgili üyelerini ve örgütlerini bağlayıcı karar alma ve uygulama, meslek mensuplarının uyacağı ilke ve kuralları belirleme ve üyeleri hakkında disiplin tedbirleri uygulama hak ve yetkisini içerdiğini ifade etti.  

Anayasa Mahkemesi itiraz konusu kural ile Bakanlığın hizmet birimine yerleşme, çevre, yapılaşma ve imar konularıyla ilgili olarak kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruşlarına ilişkin mevzuatı hazırlama, aynı konularla ilgili mimarlık ve mühendislik meslek kuruluşlarını denetleme görev ve yetkisinin verildiğini, mevzuat hazırlama ve denetleme yetkisinin kamu kurumu niteliğindeki mimarlık ve mühendislik meslek kuruluşlarının karar alma ve uygulama sürecindeki faaliyetlerini etkileyeceğini, düzenlemenin meslek kuruluşlarının özerkliğine ilişkin olduğunu, Anayasa’nın 135. maddesinde bu hususlardaki yetki ve görevlerin kanunla verilmesi, kapsam ve içeriğinin de yine kanunla belirlenmesi gerektiğini, özel olarak kanunla düzenlenmesi gereken alanların cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleneme yapılamayacağını ifade ederek (1) numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 107. maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinin iptaline karar verdi. Mahkemece kararın Resmi Gazetede yayımlandığı tarihten itibaren dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar verildi.