MMO: DOĞALGAZ VE ELEKTRİKTE FİYAT TARİFELERİ VE DİĞER İLGİLİ MEVZUAT, ÖZEL ŞİRKETLERİN DEĞİL KAMU, TOPLUM, YURTTAŞ ÇIKARLARI DOĞRULTUSUNDA YENİDEN HAZIRLANMALIDIR

Doğalgaz ve Elektrikte Fiyat Tarifeleri ve Diğer İlgili Mevzuat,

Özel Şirketlerin Değil Kamu, Toplum, Yurttaş Çıkarları Doğrultusunda Yeniden Hazırlanmalıdır

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, bir süredir elektrik ve doğalgaz fiyatlarında ciddi oranlarda devlet desteği olduğunu, bu destekleri sağlayan EÜAŞ ve BOTAŞ’ın yüksek tutarlara varan ve Hazine’den karşılanan görev zararlarının azaltılması gerektiğini çeşitli vesilelerle kamuoyu gündemine taşımıştı. Bakan bu durumu dengeleme amacıyla, elektik ve doğalgaz tüketimleri yüksek miktarda olan tüketicilere, elektrik ve doğalgazın maliyetleri karşılayacak daha yüksek fiyatlarla satılmasına imkan verecek düzenlemeler yapılacağını da müjdelemişti!

Henüz yayımlanmamış olmakla birlikte EPDK’nin, yıllık elektrik tüketimleri 5000 kWs’yi geçen konut tüketicilerinin ulusal tarife yapısının dışına çıkarılması ve 01.01.2025’den başlayarak Son Kaynaktan Tedarik Tarifesi kapsamına alınması kararını​ aldığı, benzer bir uygulama için doğalgaz içinde çalışmaların yapıldığı; basında çıkan haberlerden anlaşılmıştır. Bu karar, enerji yönetiminin, niyetinin ne olduğunu ortaya koymaktadır.

Son Kaynaktan Tedarik Tarifesinin amacı, esas itibarı ile tüketimi yüksek olan ticari ve sınai işletmelerin, elektrik üreticileri/tedarikçileri ile ikili anlaşma yapmamaları halinde, ihtiyaç duydukları elektriği görevli tedarik şirketlerinden fiyatı daha yüksek tarifeden almak zorunda kalacakları baskılanmasıyla anlaşmaya zorlamaktır.

Bu yönetmeliğin içeriği de sorunludur. Getirilmek istenen bu uygulamada; tarifeler her ay EPİAŞ’ta belirlenen ve PTF’nin (Piyasa Takas Fiyatının) aylık ağırlıklı ortalaması ile ilgili aya ait YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması) referans fiyatı toplamının, EPDK tarafından belirlenen katsayı (şu anda 1,0938) ile çarpımı sonucu oluşan fiyatın aktif enerji fiyatı olarak uygulanmasıdır. Bu tutara ayrıca dağıtım bedeli ilave edilecek, bulunacak tutara vergiler eklenecektir. Bu uygulama ile elektrik fiyatları her ay değişiklik gösterecektir.

EPDK, ilk yürürlüğe girdiği 2018’de tarife kapsamına girmek için yıllık tüketimin 50 milyon kWs’den fazla olmasını öngörmüştür. Bu sınır 2022’de sınai ve ticari işletmeler için 1 milyon kWs’ye düşürülürken, konutlar için 2023’de azaltma bir yana 100 milyon kWs’ye yükseltilmiştir. Tarifenin hedef kitlesinin tüketimi yüksek olan tüketiciler olduğu açıktır. ETKB ve EPDK, bir yıl önce 100 milyon kW’ye yükselttikleri konut tüketim sınırını, bir yıl sonra 20 bin kat azaltarak 5000 kWs’ye düşürmenin nasıl bir kurgu olduğunu açıklamakla yükümlüdür.

Referans alınan PTF’nin gerçek piyasa fiyatlarının çok üzerinde olduğu enerji yönetimi tarafından da gayet iyi bilindiği halde, ısrarla yüksek fiyatların ölçüt alınması tüketicilerin çıkarlarının korunması yolunda bir uygulama değildir.

Başlangıç amaçlarının çok dışına çıkmış olan ve yalnızca yatırımcıların kazançlarını garanti altına alma mekanizmasına dönüşen YEKDEM maliyetlerini düşürme için çaba harcanmazken, ilave maliyetleri yalnız belirli tüketici gruplarına ödetmek adil değildir.

Konut tüketicilerini tüketim miktarlarına göre gruplayan veriler de yoktur. Örneğin gündemde olan yıllık tüketimi 5000 kWs’den fazla olan konut abone sayısı kaçtır? Öngörülen düzenleme ile ne kadar ek gelir hedeflenmektedir? Bu rakam EÜAŞ’nin görev zararını ne kadar azaltacaktır? Bu vb. sorular yanıt beklemektedir.

Son Kaynak Tüketim Tarifesi; tüketim limitinin 5000 kWs/yıl (yaklaşık 417 kWs/ay) olarak belirlenmesi halinde, Kamu ve Özel Hizmetler (Ticarethane) abone grubuna ait kademeli (düşük kademede 30 kWh/gün’den 13,9 kWs/gün’e düşen) tarifenin anlamını işlevsiz bırakacak ve küçük esnafı ekonomik anlamda ezecek bir tarife yapısındadır.

Bu husus yanı sıra, Ulusal Elektrik Tarife yapısı içinde ilgili şirketlerin kâr oranları, enerji fiyatlarının yüzde 2,38’i olarak belirlenmişken, “enerji tedarik maliyeti dışındaki diğer tüm (içeriği belirsiz) maliyetler ile birlikte makul kâr katsayısı” olarak tanımlanan KBK (Kurulca Belirlenen Katsayı) oranı yüzde 9,38 olarak uygulanmaktadır. Yani Son Kaynak Tedarik Tarifesi, görevli tedarik şirketleri lehine, ulusal tarifedeki kâr oranının neredeyse 4 katına yakın kazanç sağlayan bir tarife yapısındadır.

Tarifenin mevcut hali birçok sakıncalı ve hatalı hususlar içermekte iken, getirilmek istenen değişikliklerle daha da sorunlu hale gelecektir.

Ayrıca belirtmek isteriz doğalgaz sektörü için de yeni fiyat ve tarife hazırlıkları söz konusudur. Son Kaynaktan Tedarik Tarifesi askıya alınmalı, doğalgaz ve elektrikte Fiyat Tarifeleri ve diğer ilgili mevzuat, özel şirketlerin değil kamu, toplum, yurttaş çıkarları doğrultusunda yeniden hazırlanmalıdır.

Yunus Yener
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı