TMMOB TEİAŞ RAPORU

Günümüz dünyasında elektrik enerjisi tüm toplum açısından vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Toplumun yeniden üretimi için gerekli olan tüm temel ihtiyaçlar gibi elektriğin üretimi, iletimi ve dağıtımı da kamusal niteliği gereği her türden rant ilişkisinden arındırılmış, kesintisiz, kaliteli ve erişilebilir olarak halka sunulmalıdır.

Ne var ki sermayenin çıkarlarının toplumsal ihtiyaçların önünde gören neoliberalizm, diğer tüm kamusal hizmet ve sektörlerin olduğu gibi, elektrik üretim-iletim ve dağıtımının özelleştirilerek ticarileştirilmesini dayatmaktadır.

Bu doğrultuda 1994 yılına kadar ülkemizdeki elektriğin üretim, iletim ve dağıtımından sorumlu devlet kurumu olan Türkiye Elektrik Kurumu (TEK), 1994 yılında tasfiye edilerek önce Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ) ve Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş. (TEAŞ) kuruldu. Ardından da 2001 yılında TEAŞ parçalanarak, Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ), Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) olmak üzere olmak üzere üç ayrı iktisadi devlet teşekkülü oluşturuldu. Bütün bu dönüşüm süreci, özelleştirme süreçlerini kolaylaştırmak ve hızlandırmak için yapıldı.

Bu adımlar sonucunda elektrik sektörünün üretim-iletim-dağıtım faaliyetlerini içeren dikey bütünleşik yapısı tamamen bozuldu. Elektrik dağıtımı tümüyle özel şirketlere devredilirken, enerji üretimindeki özel şirketlerin payı %80’lere ulaştı.

Elektrik sektöründe büyük reklam kampanyaları ve ekonomik getiri vaadiyle gerçekleştirilen özelleştirme uygulamaları, sektördeki krizin derinleşmesine neden olan büyük bir başarısızlık hikayesine dönüşmüş durumda. Her yıl 40 milyar doları aşan enerji girdileri ithalatı, kontrolsüz biçimde artan elektrik fiyatları ve faturalarını ödeyemedikleri için elektrikleri kesilen yüzbinlerce aile, özelleştirme fiyaskosunun toplumsal sonucu olarak karşımızda durmaktadır.

Bugüne kadar yapılan özelleştirmelerde yaşanan büyük kamusal kayıplara ve özelleştirilen işletmelerin yaşadığı kötü tecrübelere rağmen, 3 Temmuz 2021 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile TEİAŞ da özelleştirme kapsamına alındı.

TEİAŞ’ın özelleştirme kapsamına alınması elektrik arz güvenliği açısından yaratacağı muhtemel tehditler ile birlikte ülke ekonomisi açısından ciddi risk oluşturmaktadır. TEİAŞ 2020 yılında yaklaşık 14,9 milyar TL cirosu, 4 milyar TL’ye varan yatırım hacmi ve 4,7 milyar TL’yi bulan net kârı ile gözde bir kuruluştur.

Elektrik enerjisinin tüketim merkezlerine sürekli, dengeli ve güvenilir bir şekilde yüksek gerilim hat ve trafoları üzerinden iletilmesi görevini üstelenen TEİAŞ’ın özelleştirilmesinin sektördeki arz güvenliğini ortadan kaldıracağı açıktır. Bu kuruluşun özelleştirilmesi kamu yararına aykırıdır.

TMMOB hiçbir kamusal fayda bulunmayan bu özelleştirme girişimine karşı hukuki süreçleri başlatmış bulunuyor. Bunun yanı sıra özelleştirilen tüm kamusal hizmetlerin kamu eliyle verilmesi, tekrar kamulaştırılması ve yeni kamusal yatırımların yapılması için güçlü bir kamuoyu oluşturulması için her alandaki çalışmalarımız devam ediyor.

Elinizde bulunan bu rapor, bu kamucu çabanın bir parçasıdır. TMMOB Yürütme Kurulu üyeleri Selçuk Uluata, Ekrem Poyraz ve Mehmet Besleme’nin koordinasyonunda hazırlanan bu raporun yazım sürecine katkıda bulunan TMMOB Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu Başkanı ve TMMOB Enerji Çalışma Grubu 2. Başkanı Oğuz Türkyılmaz’a, TMMOB Nükleer Santralları İzleme Komisyonu üyesi Elektrik Mühendisi Nedim Bülent Damar’a, TMMOB Enerji Çalışma Grubu Başkanı ve TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Enerji Sürekli Komisyonu Üyesi Teoman Alptürk’e (Emekli TEİAŞ Yöneticisi), TMMOB Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu Danışmanı Yusuf Bayrak’a (Emekli TEİAŞ Yöneticisi), TMMOB Makina Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu  ve TMMOB Enerji Çalışma Grubu Üyesi Orhan Aytaç’a, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Olgun Sakarya’ya (Emekli TEDAŞ Yöneticisi), TMMOB Kimya Mühendisleri Odası Enerji Komisyonu  ve TMMOB Nükleer Santralları İzleme Komisyonu üyesi Nilgün Ercan’a ve Elektrik mühendisi  Osman Nuri Doğan’a (TEDAŞ Eski Genel Müdürü) teşekkür ediyoruz.

Bilimin ve tekniğin rehberliğinde, daha yaşanabilir bir ülke ve dünya umuduyla…

EMİN KORAMAZ
TMMOB YÖNETİM KURULU BAŞKANI