KMO: ULUSAL SAVUNMA SANAYİMİZE YATIRIM

10 Haziran 2023 Cumartesi günü saat: 8.40 civarında Ankara‘nın Elmadağ ilçesinde bulunan Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. Barutsan Roket ve Patlayıcı Fabrikası Dinamit Atölyesinde bir patlama meydana gelmiştir. 

Patlama neticesinde 5 canın vefat etmesinin  üzüntüsünü yaşıyoruz. Hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah‘tan rahmet, kederli ailelerine ve çalışma arkadaşlarına baş sağlığı diliyoruz.

Patlama, fabrikanın dinamit atölyesindeki teleks mikser dinamit atölyesindeki teleks mikser dinamit hamuru karıştırma-hazırlama ünitesinde gerçekleşmiştir. 

Fabrika, askeriye üretim yapsamasının yanında askeri üretimlerin maliyetini düşürmek için dinamit gibi sivil patlayıcı üretiminide yapmaktadır.

Tesis, Amili Mutehassıs Alman Dinamit Nobel firması tarafından 1992 yılında kurulmuştur. Bu bölümde çalışan sayısı kurucu firma tarafından belirlenmiştir. 

Tesis 2002 yılında, 10 yıllık çalışması sonrasında kurucu firma Dinamit Nobel elemanlarınca teste alınmıştır. Test sonrasında üretime yine sorunsuz devam etmiştir. Tesis tam otomatik çalışacak şekilde dizayn edilmiştir.

Tesisin periyodik bakımlarının rutin bir şekilde yapılması ve uzman personel ile çalıştırılması koşuluyla herhangi bir patlama yaşanması olası değildir. 

Tesiste üretilen dinamit hamuru %30 oranında nitrogliserin içerir. Nitrogliserin, çok hassas ve kontrol edilmesi zor, güçlü bir patlayıcıdır. Yoğunluğu 1,6 civarında olması nedeniyle taşınması ve stokta bekletilmesi su ile olmaktadır. 

Tüm bu riskli duruma karşın, nitrogliserin tesise su ile borularla transfer edilmekte ve tesisteki nitrogliserin tankına su ile birlikte  alınmaktadır. 

Yoğunluk farkı nedeni ile nitrogliserin tankın alt kısmında bulunduğundan buradan otomamtik olarak belirlenen miktarda teraziye alınarak mikserde hamura karıştırılmaktadır.

Nitrogliserinli dinamit üretim ve kullanımındaki tehlike nedeni ile gelişmiş ülkelerde kullanımı bırakılmıştır. Yerine üretimi ve kullanımı tehlikeli olmayan sıvı patlayıcılara geçilmiştir.

Bu amaçla M.K.E.K. tarafından ihalesi yapılarak sıvı patlayıcı tesisi "İtalyan Previzani" firmasınca 2009 yılında kurulmuş, ancak üretime geçilmesi gerçekleştirilemediği için eski yöntemdeki yani nitrogliserinli dinamit üretimine devam edilmiştir. 

Patlamanın sonrasında aşağıdaki hususların incelenmesi gerekmektedir. 

1 Tesisin haftalık bakımının yapılıp yapılmadığı?

2 Tesisin yıllık revizyona alınıp alınmadığı (1 aylık bakım süresi) ?

3 10 yıllık periyotlarla tesisin 2012 ve 2022 yıllarında kurucu firma Dinamit Nobel tarafından testerinin yapılıp yapılmadığı?

4 Bu bölümde çalışan 5 kişilik personelin oryantasyon eğitimlerinin ve düzenli eğitimlerinin yapılıp yapılmadığı?

5 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişlerin yıllık denetim raporlarının incelenerek belirtile hususlarla ilgili çalışmanın yapılıp yapılmadığı önem taşımaktadır.

Ayrıca işletmede "Teknik Emniyet ve Çevre Müdürlüğü"nde bulunan yetkin personeller, ne yazık ki başka Bakanlıklara gitmiştir. Birim "Teknik Emniyet ve Çevre Müdürlüğü"nü kapatarak tek kişilik imha uzmanlığına dönüştürülmüştür.

Böyle tesisler yetkin personellerle çalıştırılır. Personel özellikle nitrogliserinli çalışma ortamlarında deneyimli olmalıdır. Nitrogliserinli ortamlarda nasıl çalışılır ve herhangi bir risk durumunda nasıl davranması gerektiği konusunda bilgi sahibi olmalıdır. 

Tesis çalıştırılmadan önce tüm ekipmanlar gözle kontrol edilir. Özellikle; nitrogliserin tankı, terazi, elektronik, vana contası, kauçuk hortumlar tek tek gözle kontrol edilir. Nitrogliserin kaçağı var ise tesise nitrogliserin transferi durdurulur. 

Nitrogliserinli malzemeler ortamdan uzaklaştırılır. Nitrogliserin veya nitrogliserinli talaş üzerine herhangi bir cismin düşmesine izin verilmez.   Sızıntı kesilince arızalı parça temizlenir. Sızıntı genelde contadan veya kauçuk hortumlardan kaynaklanır.

Arızalı malzeme yenisiyle değiştirilip sızıntı olup olmadığından kesin emin olduktan sonra üretime geçilir. 

Operasyonun yapıldığı yerde 5 kişi kuruluşta kurucu firma Dinamit Nobel tarafından belirlenmiştir. Ancak ustabaşının deneyimli olduğu diğer 4 elemanın 1 aylık çalışma geçmişi bulunduğu söylenmektedir. 

Fabrika müdürü 1 ay önce görevden alınmıştır. Katı patlayıcı üretimi sırasında bir kimyacının (kimyager, kimya mühendisi) fabrikada olma zorunluluğu vardır. Patlamanın olduğu gün böyle bir personel görevli miydi?

Şirkete dönüştürülen M.K.E.K. Fabrikalarında yeniden yapılandırma mantığı ile kurumların kendilerini yenilemek için yatırım yapmaları engellenmiş midir?. Bunun başında işçi kıyımı dışında fabrika tezgah ve ekipmanlarına yatırım ve bakım, konusunda gerekli yatırımlar yapılamaz duruma getirilmiş midir?. Modernize edilmesi gereken tesisler bakımı tam yapılmadan çalışmaya devam ettirilmiş midir?. Patlamanın olumsuz sonuçları gerek parasal gerekse manevi açıdan çok yüksektir. Zamanında yatırım yapılsaydı patlamanın yaptığı maddi ve manevi zararlar önlenebilirdi. Patlamanın henüz üretime girmeden kontroller  sırasında olduğu söylenmektedir.

SONUÇ;

Bu yaşanan patlama İŞ KAZASI değil bir CİNAYETTİR. 

1- M.K.E.K. herhangi bir KİT değildir. Bugünkü değiştirilen yapısıyla bile savunma sanayinin bel kemiğidir. Ülke savunmasındaki önemi günümüz dünyasında daha iyi anlaşılmalıdır.

Dünya ölçeğinde bugün yaşanan ihaleli paylaşım savaşları bir kez daha göstermiştir ki; bir ulusun kendini savunması, kendisinin üretebildiği savunma sanayisi ile mümkündür. Dolayısı ile güçlü ordu, bilimin ışığında yenilenen teknolojinin geliştirilmesine bağlıdır. 

Ulusal kurtuluş savaşını Osmaniyeyi Harbiye atölyesinden kendi öz kaynakları ile oluşturduğu ve geliştirdiği teknoloji ile savunmasını sağladığı unutulmamalıdır. 

2- Daha sonraki süreçte kurulan M.K.E.K. fabrikaları ne yazık ki holdingleştirilerek satışı yapılmıştır. Bu bağlamda askeri malzeme üretiminin dışarıya bağımlı olması ülkenin güvenliği açısından çok risklidir. 

3- Ülkemizdeki özelleştirme konu uzmanı teknik bilgi birimi deneyimi becerisi olan kadroların yerine üretimde uzaktan yakından ilgisi olmayan kişilerin dışarıdan getirilmesi ile  patlamaya zemin hazırlanmıştır. Kurumun yeniden organizyonu ile  kurum hafızası (bilgi birikimleri) yok edilmiştir. Ayrıca hafızalarımızı tazelediğimizde M.K.E.K. iş kazalarının yanı sıra uluslararası örgütlerce sabotajların yapıldığı da bir gerçektir. Ayrıca savunma sanayimizde önem taşıyan birimlerde çalışanların şüpheli ölümleri bu konudaki tereddütlerimizi arttırmaktadır.  

4- Özellikle bu gibi şirketlerde AR-GE ye gerekli önem verilmelidir. Neden-sonuç analizi yapılarak bu felaketlerden ders alınarak gerekli önlemlerin alınması önemlidir. 

Şu anda Cumhuriyet Savcılığının incelemesi devam ettiği için, daha sonraki günlerde detaylı bilgiyi kamuoyuyla paylaşacağız. KMO olarak incelemesi devam eden olayın takipçisi olacağız . 

Böyle üzücü olayların tekrarlanmaması için Kimya Mühendisleri Odası olarak her türlü teknik desteği vermeye hazırız. 13.06.2023

Kimya Mühendisleri Odası

Yönetim Kurulu a.

Hasan KÜÇÜK

Başkan