MMO: İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ MÜHENDİSLİK GEREKLİLİKLERİ TEMELİNDE YENİDEN DÜZENLENMELİDİR

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Mühendislik Gereklilikleri Temelinde Yeniden Düzenlenmelidir

İşyerlerinde bulunan iş ekipmanlarının kullanımı ile ilgili sağlık ve güvenlik yönünden uyulması gerekli asgari şartlar, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ile belirlenmiştir.

Yönetmelik ile iş ekipmanlarında bulunacak asgari gerekler, kullanım, bakım, onarım ve periyodik kontroller ile ilgili hususlar belirlenmiş olmakla birlikte, iş cinayetleri olarak nitelenebilecek kazaların nedenleri arasında doğru olmayan politikaların, denetimsizliğin, cezasızlığın, eğitimsizliğin ve insan canına değer verilmemesinin olduğu görülecektir.

İş ekipmanları üretimden inşaata, hizmetlere dek birçok alanda kullanılmaktadır. Ancak bu işlerde kullanılan iş ekipmanlarının kullanım sürecindeki sağlık ve güvenlik şartlarının mühendislik kural ve ilkelerine göre belirlenmesi gerekir.

İş ekipmanlarının kullanım amacına uygun olarak tasarım ve imalatı önemli bir mühendislik hizmetidir. İş ekipmanları, kullanım amacının yanında iş ve işletmeye özgü olarak farklı nitelik ve özelliklere sahip olabilmektedir. Dolayısıyla tasarım kriterlerindeki farklılıkların sahada değerlendirmesinin ancak tasarım konusunda eğitim almış kişilerce yani mühendislerce yapılması mümkündür.

Ancak Yönetmelikle belirlenmiş olan kriterlere göre, uygulamada yetkisiz ve yetersiz kişilerin kontrol yapabilmelerine yol açılmakta, yeterli bilgi birikimine sahip olmayanlarca yapılan kontroller sonucu kaçınılmaz olarak kazalar meydana gelmektedir.

İş ekipmanlarının oldukça geniş bir yelpazeye dağılmış olması ve periyodik kontrolleri gerçekleştirecek kişilerin kayıt altına alınmasını hedefleyen Temel Eğitim dışında bir eğitim ve belgelendirme zorunluluğunun bulunmaması sonucu yeterince bilgi birikimine sahip olmayan kişilerce periyodik kontroller yapılmasının önü açılmakta, Yönetmelikçe hedeflenen güvenli iş ekipmanı kullanımı sekteye uğramaktadır.

Oysa periyodik kontrol, bir ekipmanın ilgili standarda, işyeri ve çalışma koşullarına göre gerektiğinde tasarım kriterleri ile birlikte değerlendirilerek güvenli bir şekilde kullanılıp kullanılamayacağına yönelik, bağımsız kişi/kişilerce yapılan bir değerlendirmedir.

Bu hassasiyetle periyodik kontrolü yapılmış bir ekipmanın, teknik şartnamesi ile belirlenmiş koşullarda kullanıldığı sürece herhangi bir can ve mal kaybı olmayacaktır.

Hatırlanacağı üzere 02.04.2024 tarihinde İstanbul Gayrettepe’de bulunan bir eğlence merkezinde yürütülen yenileme çalışmaları sırasında çıkan yangında 29 kişinin; 21.01.2025 tarihinde Bolu Kartalkaya’da çıkan yangında 79 kişinin hayatlarını kaybetmiştir. Oysa bu işyerlerinin periyodik kontrolleri yapılmış olsa, yangın önleme sistemlerinin uygun olmadığı görülebilecek ve can kayıpları önlenmiş olacaktı.

Bu bağlamda belirtmek gerekir ki, tasarlama, tesis etme, proje okuma becerisi olmayanlar tarafından kontrollerin yapılması doğru değildir. Bu test ve kontrollerin Odası tarafından yangın tesisatı alanında eğitilmiş, belgelendirilmiş/yetkilendirilmiş mühendislerce yapılması elzemdir.

Ancak mevcut Yönetmelik esaslarına göre tasarım yapma, proje okuma bilgi ve becerisine sahip olmayan teknik öğretmenler ve teknikerler dahi söz konusu kontrolleri yapabilmektedir. Yeterli bilgi birikimine sahip olmayanlarca yapılan bu denetimler akabinde meydana gelen kazalarda kontrolü yapan kişiler asli kusurlu olarak suçlanmaktadır. Özetle Yönetmelik “tam teşekküllü günah keçileri” yaratmaktan öteye geçememektedir.

Dolayısıyla, iş ekipmanları kontrolünün, “tasarım” konusunda “beceri” edindiren akademik bir eğitim almış mühendislerce yapılması gerekmektedir.

Yukarıda belirttiğimiz sorun ve gerekliliklerden hareketle, Bakanlık öncülüğünde TMMOB’ye bağlı Odaların içinde yer alacağı bir komisyon kurulması, bu komisyon aracılığıyla ekipman grupları temelinde eğitim müfredatı ve şartnamesinin oluşturulması, TMMOB’ye bağlı Odalar tarafından bu ekipman grupları ile ileri eğitimlerin yapılması, periyodik kontrol yapacak mühendislerin belgelendirilmesi ve sicillerinin tutulması, akabinde sadece bu eğitimlerden başarılı olan kişilerin ilgili ekipman gruplarında periyodik kontrolleri yapmasını sağlayacak içerikte bir düzenleme yapılması hayati önem taşımaktadır.

YUNUS YENER
TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI BAŞKANI