SOMA MADEN FACİASI İNCELEME RAPORU

 Manisa İli Soma İlçesinde özel sektöre ait yeraltı kömür işletmesinde, 13 Mayıs 2014 tarihinde meydana gelen faciada, 301 madenci yaşamını yitirmiş, 122 işçi de yaralanmıştır. Yaşamını yitirenlerin 5’i maden mühendisidir. Bu olay üzerine 23 Mayıs 2014 tarihinde Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ve Türk Tabipleri Birliği (TTB), söz konusu ocakta inceleme yapmak ve olayla ilgili bir rapor hazırlamak üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na başvurmuştur.(Ek:1) Bakanlık, bu başvuruyu reddetmiştir.(Ek:2)

TMMOB ve TTB’nin mahkemeye başvurusu sonucu, Ankara 12. İdare Mahkemesince taleplerimiz haklı bulunarak, meslek odalarının incelemelerde bulunmasına, belge ve bilgilere ulaşmaya, rapor hazırlama konusunda yetkili olduğuna karar verilmiştir.(Ek:3) Mahkeme kararı doğrultusunda ilgili meslek odalarının temsilcilerinden oluşan 9 kişilik bir heyet oluşturulmuştur.

Mahkeme kararının uygulanması ve rapor hazırlamak üzere gerekli bilgi ve belgelerin tarafımıza iletilmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na yazı ile başvurulmuştur. (Ek:4) Ancak istenen belge ve bilgilerin eksik gönderilmesi üzerine Bakanlığa tekrar yazı yazılmıştır.(Ek:5) Eksikliklerin giderilmesini isteyen yazımıza bugüne kadar bir yanıt verilmemiştir.

Ocakta inceleme yapmak üzere gerekli kolaylığın sağlanması için Bakanlıkla görüşmeler yapılmış, yazı yazılmış ve 7 Ekim 2015 tarihinde heyet, Soma-Eynez ocağına gitmiştir. Ancak, ocak yetkililerinin konudan haberdar olmadıkları gerekçesi ile bu tarihte inceleme yapılamamış, konu bir tutanak ile imza altına alınmıştır.(Ek:6)

Bakanlığa bu konu ile ilgili tekrar yazı yazılarak, çalışmalarımızın aksamaması için tüm tarafların bilgilendirilmesi talep edilmiştir.(Ek:7)

15 Aralık 2015 tarihinde heyet, tekrar Soma-Eynez yeraltı kömür ocağına giderek hem yeraltında hem de yerüstünde incelemelerde bulunmuştur.

Soma A.Ş Eynez kömür madeninde işyeri sağlık biriminin çalışmaları incelenmişse de kaza sonrası işletme içindeki yapılanma, görev ve görevli değişiklikleri yapılmış olması, mahkeme süreci ile ilgili olarak dosya ve kayıtların işletmeden alınmış olması nedeniyle, incelemenin eksiksiz gerçekleştirildiğini söylemek olanaklı değildir. Bununla birlikte işyeri sağlık biriminde bizzat yerinde yapılan inceleme ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından gönderilen kayıt, bilgi ve belge örneklerinden edinilen bilgiler verilen hizmetlerin temel özelliklerini değerlendirmeyi olanaklı kılmıştır.

Bununla birlikte, hem ocak imalat haritalarının incelenmesi sonucu hem de yeraltında yapılan incelemelerde yeraltı kömür ocağının çok büyük bir kısmının kapatılmış olduğu gözlemlenmiştir. Olaydan önceki ocak planı ile yeni plan karşılaştırıldığında durum daha net olarak görülmektedir. (Ek:8-9)

Ocağın bu bölümlerinin nasıl ve hangi mevzuata göre kapatıldığına ilişkin Bakanlığa bir yazı daha yazılmış (Ek:10) ve Bakanlıkça cevaplandırılmıştır.(Ek:11)

Olayın kaynağı olarak bilinen bölgenin barajla kapatıldığı ve kül basılarak doldurulduğu yetkililer tarafından beyan edilmiştir. Üretim yapılan yerlere ulaşmak için kullanılan ana galerinin su ile dolu olduğu için üretim panolarına girişin olanaksız olduğu heyete aktarılmıştır. Üretim yapılan yerlerin (panoların ve ayakların) malzemelerinin sökülerek kapatıldığı ocak yetkililerince bildirilmiş ve bu alanlara ulaşılamamıştır. Kısaca, yeraltı ocağında ana giriş galerisinin belli bir noktasına kadar gidilebilmiş ancak ocakta detaylı bir inceleme yapmak mümkün olmamıştır.

Bu raporda facianın neden-sonuç ilişkisi incelenirken daha çok olayın teknik nedenleri üzerinde durulmuş ve teknik eksiklikler irdelenmeye çalışılmıştır. Facianın meydana gelmesinde teknik eksikliklerin yanında sosyal, siyasal, ekonomik ve ticari ilişkilerin de çok önemli payı bulunmaktadır. Ayrıca, örgütlenmede yaşanan sorunlar ile mühendislik ve işyeri hekimliği eğitiminin de yaşanan bu faciada olumsuz katkısı bulunmaktadır. Bu başlıkların her birinin irdelenmesi ve sorgulanması gerekmektedir.

ÖNSÖZ

Manisa-Soma’da, 13 Mayıs 2014 tarihinde 301 canımızı yitirdiğimiz yüzyılın en büyük iş faciasını yaşadık.

Öncelikle, Soma’da yaşamını yitiren tüm maden emekçilerini bir kez daha saygıyla anıyoruz.

Soma’da 13 Mayıs günü yaşanan facianın ana nedenleri; uygulamaya konulan özelleştirme, taşeronlaştırma, rodevans, örgütsüzleştirme, sendikasızlaştırma, köleci çalışma sistemi; kamu madenciliğinin yok edilmesi ve kamu kurumlarında uzun yıllar sonucu elde edilmiş olan madencilik bilgi ve birikiminin dağıtılması gibi neoliberal politikalardır. Aşırı kâr hırsı nedeniyle; insanı, çalışanı dışlayan, yok sayan vahşi kapitalist sistemdir.

Ülkemizin işçi sağlığı ve iş güvenliği alanında yılların birikimine sahip meslek örgütleri olan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ve Türk Tabipleri Birliği (TTB) olarak toplumsal ve mesleki sorumluluğumuz gereği, yaşanan facia sonrası inceleme yapmak ve rapor hazırlamak için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına başvurduk.

Bakanlığın olumsuz yanıtı üzerine; Ankara 12. İdare Mahkemesince başvurumuz sonucu taleplerimiz haklı bulunmuş, meslek odalarının incelemelerde bulunmaya, belge ve bilgilere ulaşmaya, rapor hazırlama konusunda yetkili olduğuna karar verilmiştir. Bakanlıktan talep ettiğimiz belgeler, defalarca görüşme ve yazışmalara karşın tarafımıza eksik gönderilmiştir. Maden ocağında heyetimizin yaptığı inceleme bile zorlukla gerçekleştirilebilmiştir.

Bunca çabanın, başvurunun, emeğin bir tek amacı vardır:

Bu faciaların bir kez daha yaşanmaması için gerekli önlemler alınsın, dersler çıkarılsın.

Yeni acılar yaşamayalım, yeni ölümler olmasın, yeni cinayetler işlenmesin!

TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ         

TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ