SANAYİNİN SORUNLARI VE ANALİZLERİ (78): “90 GÜNDE YÜZDE 45 ÜRETİCİ ENFLASYONU YAŞANDI, DEVAMI GELECEK!”

90 günde yüzde 45 üretici enflasyonu yaşandı, devamı gelecek!

TMMOB Makina Mühendisleri Odası, her ay iktisatçı-yazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla hazırladığı Sanayinin Sorunları Bülteni’nin 78’incisini, enflasyonun son 90 günde toplanması temasına ayırdı.

Hazine ve Maliye Bakanlığı, TÜİK, CB-SBB, BDDK, Merkez Bankası, Eurostat, OECD, IMF verileri kullanılarak yapılan analizde 2022 Ocak ayında üreticide yüzde 93,5’i, tüketicide yüzde 48,7’yi bulan yıllık enflasyonun özellikle son 2-3 ayda patlamasına dikkat çekildi. Üretici ya da sanayici fiyatlarında son 90 günde artışın yüzde 45’i bulduğu ve bunun yıllık enflasyonun yarısının 3 ayda gerçekleşmesi olduğuna dikkat çekildi. Eylül ayında başlatılan faiz indirimi yanlış kararının ardından dövizlerdeki patlamanın enflasyon barajını yıktığına dikkat çekilen analizde enflasyonda tırmanışın yıl boyunca süreceğine ayrıca dikkat çekildi. Analizde şu noktalara vurgu yapıldı:

• Türkiye, neredeyse son 30 yılın en yüksek enflasyonunu yaşıyor. Özellikle, eldeki resim biraz büyütülerek tek bir ay üstünden değil, 2, hatta 3 ay üstünden, ya da 30 gün değil, 60 ve 90 gün üstünden bakıldığında, artışın istisnai değil, son zamanlarda süreklilik gösterdiği ve art arda yükselişlerle büyük tahribatlar yaratır özellikte olduğu görülüyor.
• 2021’in son 2 ayı ve 2022 Ocak ayına ilişkin üretici fiyat artışı, önceki yüksek enflasyon yıllarından daha ağır bir enflasyona işaret ediyor. Burada 3 ay üst üste, yaklaşık çift haneli enflasyon gözlemleniyor.
• Son 90 günün üretici ya da sanayici enflasyonu yüzde 45’i buluyor. Ürün bazında bakıldığında, petrol ürünleri alt sektöründe yıllık yüzde 181 olan artışın dörtte biri, son 90 günde gerçekleşmiş görünüyor. Elektrik ve doğalgazda gerçekleşen üretici fiyatları artışı yıllık yüzde 138,5’i bulurken son 90 günde bunun 41,4 puanı gerçekleşti. Ana metallerde de yıllık yüzde 136’yı bulan artışın üçte biri son 90 güne ait.
• Kağıtta yüzde 120 yıllık fiyat artışının yarısından çoğu son 90 günde gerçekleşmiş durumda. Aynı şey kimyasal ürünler, hatta tekstil için de söylenebilir. Özellikle imalat sanayiinde gerçekleşen ve yıllığı yüzde 90’ı aşan ortalama yıllık artışların yarısının, son 90 güne ait olduğu görülebiliyor. Makina ekipmanları, bilgisayar gibi sektörlerde sanayi fiyatlarının yıllık artışının yüzde 60’ına yakınının yine son 90 günde yaşandığı gözlenebiliyor.
• Sanayici ya da üretici fiyatları son 90 günde sert bir yükseliş halinde iken tüketici fiyatlarına yansımanın biraz gecikmeli olduğu gözleniyor. Tüketici fiyatlarında da son 60 günde sert artışlar gözlendi. İki ay üst üste Aralık 2021 ve Ocak 2022’de çift haneli yüksek TÜFE artışları gözlendi. Bu, 1994’ten bu yana görülmüş bir olgu değil.
• Yüzde 26,2’lik son 60 gün tüketici enflasyonundan önceki 60 günde fiyatlar yüzde 6 artmıştı. Bu anlamda iki 60 gün arasında 3’e katlanan bir enflasyon artışı oldu. Ekim-Kasım 2021’i içeren 60 gün öncesinin 60 günlerinde de fiyat artışları yüzde 2-3 arası değişiyordu. Dolayısıyla son 60 günün yüzde 26,2’ye ulaşan artışı gerçekten de şoke edici oldu.
• Son aylarda üst üste gelen zamlarla hem üretici hem tüketici fiyatında yaşanan abandone edici zamların, özellikle tüketici fiyat artışlarının yılın ilk çeyreğinde yani Şubat ve Mart aylarında temposunu kolay kolay düşürmeyeceğine ilişkin belirtiler yüksek. Bu konuda iktidarın gıda KDV’sini yüzde 1’e indirmek gibi önlemlerinin de çok etkili olması beklenmiyor. Özellikle ABD’den gelen bazı ekonomik bulutların, içeride yeni türbülanslar yaratması muhtemel görünürken iktidarın seçim saikini önde tutan yaklaşımları nedeniyle de enflasyonu geriletebilecek adımlardan uzak durması, yeni fiyat tırmanışlarının önlenemeyeceğine işaret ediyor.