TMMOB BÜLTENİ SAYI: 1 - 320 ARŞİV KİTABI

SUNUŞ

TMMOB’nin iki ayrı kuruluşu olduğu söylenebilir. İlki, 6235 Sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nun 4 Şubat 1954 tarihinde yürürlüğe girmesiyle gerçekleşen resmi kuruluşu, ikincisi ise 16 Nisan 1973 tarihinde toplanan 18. Genel Kurulu’nda gerçekleşen kuruluşu…

TMMOB’nin 1954 yılındaki kuruluşunun hemen ardından Birlik ve bağlı Odalar arasında Odaların tüzel kişilikleri konusundaki yaşanan tartışmalar, kısa zamanda derin bir ayrışmaya neden olmuştur. 1960’lı yılların başından itibaren Odalar, TMMOB Kanunu’nun değiştirilerek Odaların müstakil tüzel kişiliklere sahip olabilecekleri yeni bir hukuki statü konusunda ısrarcı olmuştur. Yeni bir yasa konusundaki çalışmaların başarıya ulaşamaması üzerine 1964 yılından itibaren o dönemde var olan 11 odadan en fazla üyeye sahip olan 7’si kanuni işlemler dışında TMMOB ile işbirliği yapılmaması, genel kurullara katılım sağlanmaması, kurullara temsilci verilmemesi noktasında ortak tavır geliştirmiştir. Böylelikle 1964 yılından itibaren başlayan bu ikili hayatla birlikte, 1973 yılına kadar, TMMOB hukuki olarak varlığını sürdürse de, fiili olarak işlevsiz hale gelmiştir.

TMMOB’nin yeniden kuruluşu, 1960’lı yılların sonundan itibaren Türkiye’de yaşanan toplumsal gelişmelerle yakından ilgilidir. O dönemde yükselen gençlik hareketinin ve topluma egemen olan toplumcu değerlerin etkisi 1970’li yılların başından itibaren TMMOB’ye bağlı odalara da yansımıştır. 1970 yılında yapılan Oda Genel Kurullarında ilerici, devrimci mühendis ve mimarların yönetimlere gelmesi TMMOB örgütlülüğünün kaderi açısından dönüm noktası olmuştur. O yıllara kadar daha çok devlet bürokrasisiyle uyum içinde, hükümetleri rahatsız etmeden yönetilen Odalar, artık yükselen toplumsal hareketlerin öncü bir parçası haline gelmiştir. Odaların mesleki ve toplumsal sorunlara bakışı tümüyle değişmiş, bu sorunların halktan yana çözümü için ortak mücadele etme eğilimi öne çıkmıştır.

12 Mart Muhtırası sonrasından ilan edilen sıkıyönetimin 1971 yılında yapılacak olan TMMOB Genel Kurulu’na izin vermemesi, Odalarda yaşanan bu anlayış değişikliğinin TMMOB’ye yansımasını geciktirmiştir. Nihayet 16 Nisan 1973 yılında toplanan TMMOB 18. Genel Kurulu, mühendis ve mimarların ilerici, devrimci, toplumcu değerler ışığında ortak mücadele etme anlayışının TMMOB bünyesinde sürdürülmesi kararlılığının da ilan edilmesiyle sonuçlanmıştır. Böylelikle birkaç yıl öncesine kadar fiilen işlevsiz konumda olan TMMOB, adeta yeniden kurularak, ülkedeki mühendis ve mimar hareketinin mücadele aracı haline dönüşmüştür. 18. Genel Kurulumuz sonrasında Birliğimizin Yönetim Kurulu Başkanlığına seçilen Teoman Öztürk, TMMOB’nin bu yeni kuruluşunun ve mücadele anlayışının sembolü olmuştur.

Teoman Öztürk ve arkadaşlarının TMMOB yönetimine gelmesiyle başlayan süreç, TMMOB’nin sadece mücadele anlayışının dönüşümü açısından değil, kurumsal kimliğinin oluşumu açısından da önemlidir. Odalarla işbirliğinin gelişmesi, TMMOB bütünselliğini sağlanması, Birlik Haberleri adıyla yayın faaliyetinin başlaması, illerde bulunan oda şubelerinin faaliyetlerinin ortaklaştırılması için İl Koordinasyon Kurullarının oluşturulması, işyerlerinde kurulan komilere aracılığıyla örgütlenme faaliyetlerinin yaygınlaştırılması ve demokratikleşmesi, ülkenin temel sorunlarına ilişkin kongre ve kurultaylar toplanılarak teknik aklın halkın çıkarı için kullanılması, teknik elemanların sendikalaşma mücadelesi gibi çalışmalar bu dönemde TMMOB bütünlüğü altında yürütülmüştür.

Elinizde bulunan bu arşiv çalışmasının konusunu oluşturan TMMOB Bülteni de, bu kurumsallaşma sürecinin bir ürünüdür. İlk sayısı 26 Ekim 1973 tarihinde yayınlanan TMMOB Bülteni, Teoman Öztürk’ün Yönetim Kurulu Başkanlığından ayrıldığı 25. Genel Kurulumuzun toplandığı 24 Mayıs 1980’e kadar yayınlanan 320 sayısı boyunca, TMMOB örgütlülüğünün ve mücadelesini en yakından takip edebileceğimiz tarihsel belge niteliğini taşımaktadır.

Birlik adına çoğunlukla Teoman Öztürk imzasıyla yayınlanan bültenlerin içeriğini ülkede yaşanan önemli olaylar konusundaki açıklamalar, mesleki ve teknik konulardaki görüşler, eylem ve ekinlik duyuruları, Odalara ve İl Koordinasyon Kurullarına gönderilen yazılar, farklı kurumlara gönderilen mesaj ve telgraflar, resmi makamlara yazılan dilekçeler, yasa ve yönetmeliklere ilişkin görüşler, Genel Kurul konuşmaları gibi çok farklı konular oluşturuyor. Bu çeşitlilik Ekim 1973-Mayıs 1980 arasında Türkiye’de yaşananların bir meslek örgütü tarafından dile getirilişini görmemiz açısından çok değerli bir kaynak sağlıyor.

TMMOB Bülteni’nin yayınlandığı yıllar, hem içerdeki gelişmeler, hem de uluslararası ilişkiler açısından Türkiye tarihinin en çalkantılı yıllarıdır. Kıbrıs Barış Harekatı’ndan ABD ambargosuna, dünya çapındaki petrol krizlerinden ülkedeki tüp kuyruklarına, karaborsadan grevlere, Milliyetçi Cephe Hükümetlerinden Ecevit Hükümetlerine, meydanlara sığmayan işçilerden işçileri hedef alan karanlık ellere, Maraş-Çorum katliamlarından Nokta Operasyonuna, siyasi cinayetlerden 24 Ocak Kararlarına uzanan bu döneme ilişkin TMMOB’nin gözlemlerini ve tanıklığını içeren TMMOB Bülteni, resmi tarihin dayatma ve yönlendirmelerine karşı da önemli bir tarihsel tanıklık oluşturuyor.

12 Mart Muhtırası sonrasında başlayıp, 12 Eylül Darbesiyle sona eren bu tarihsel dönemde toplumsal muhalefet hareketleri hızla yaygınlaşıp kitleselleşirken, bu muhalefeti bastırmaya yönelik girişim ve saldırılar da aynı ölçüde artmıştır. TMMOB üyesi mühendis ve mimarlar, yükselen bu toplumsal hareketinin parçası olduğu gibi, toplumsal muhalefeti sindirmeye yönelik saldırıların da hedefi olmuştur. Bu çalışmayı, başta Teoman Öztürk olmak üzere bu mücadeleyi var eden arkadaşlarımızın değerli anısına adıyoruz.

TMMOB arşivlerinde yer alan bu belgeleri titizlikle inceleyip bir araya getirerek örgütümüzün hafızasının ve mücadele birikiminin gelecek nesillere aktarılmasında büyük emeği geçen Mehmet Soğancı’ya, Elif Öztürk’e ve yayın birimimiz çalışanlarına teşekkürlerimizle…

Emin Koramaz
TMMOB Yönetim Kurulu Başkanı