HKMO: HARİTA VE GEOMATİK MÜHENDİSLİĞİ LİSANS BÖLÜM İSİMLERİNİN TEKLEŞTİRİLMESİ HAKKINDA

YÖK tarafından yapılan 22.11.2023 tarihli Yürütme Kurulu Toplantısı’nda ülkemizdeki üniversitelerde eşdeğer eğitim verildiği ifade edilen bölüm/program isimlerinin sadeleştirilmesi ve tekleştirilmesi gerekçesi ile geomatik mühendisliği adıyla lisans eğitimi veren bazı bölümlerin isimlerinin harita mühendisliği şeklinde değiştirilmesine yönelik resen bir karar alınmıştır. Başta Odamız olmak üzere ilgili paydaşların görüşü alınmadan yürürlüğe konulan bu karar, sektörel anlamda bazı tartışmalara neden olduğu için sürece ilişkin Odamızca açıklama yapılması gereği doğmuştur.

Ülkemizde ilk olarak harita ve kadastro mühendisliği, ardından jeodezi ve fotogrametri mühendisliği, son olarak ise harita mühendisliği ve geomatik mühendisliği lisans bölüm isimlerinin kullanıldığı mesleğimiz; insan-toprak ilişkileri bağlamında mühendislik, hukuk ve sosyoloji bilimlerinin entegrasyonu ve uzmanlığına sahip, mülkiyetin korunması ve geliştirilmesine yönelik hizmetler sunan, bu yönüyle ülkemizdeki imar, kamulaştırma, gayrimenkul değerleme, kadastro, toplulaştırma faaliyetleri gibi kritik arazi-arsa yönetim faaliyetlerinin yanında; coğrafi ve mekânsal bilgi sistemlerinin oluşturulması ve yönetilmesi; yol, köprü, baraj, tünel, bina, altyapı-üstyapı tesisleri gibi birçok mühendislik yapısının inşası; uzay ve uydu bazlı sistemler ile lazer tarama teknolojilerinin çok yönlü kullanılması noktasında dijital yaşamın her noktasında konumsal bilgiye dayalı hizmetler sunan kritik bir meslek disiplinidir.

Endüstri 4.0 sonrası bilim ve teknolojideki hızlı gelişmeler, meslek uygulamalarımızda baş döndüren nitelikte etkin ve sürekli bir değişime neden olmakta, özellikle mekânsal bilgi teknolojilerinde giderek yaygınlaşan yapay zeka, makine öğrenmesi, ileri analitik, uydu ve uzay teknolojileri, yapı bilgi modellemesi, sanal/artırılmış gerçeklik, otonom sistemler, dijital ikiz, insansız hava/deniz araçları gibi konular meslek uygulama alanlarımızı başka boyutlara taşımaktadır. Günümüzde gerek harita mühendisi gerekse geomatik mühendisi ünvanı ile mezun olan meslektaşlarımız da aldıkları eğitimler sonucunda bu alanlarda etkin bir şekilde görevler almakta, mesleğimizi Odamızın ismi ve birleştirici çatısı altında ulusal ve uluslararası ölçekte icra etmektedirler.

Dünyadaki mesleki tarihimize bakıldığında bilim ve teknolojideki hızlı gelişmelerin terminolojik olarak etkilediği en önemli disiplinlerinden biri olan mesleğimiz, uluslararası alanda da lisans bölüm isimlerinin farklı kullanılmasını içeren birçok örnek içermektedir. Farklı ülkelerdeki lisans bölüm isimlerinde “geodesy, photogrammetry, surveying, geomatic, geomatics, geoinformation, geoinformatics, cartography, geospatial” vb. terimlerin tekil ya da farklı kombinasyonlarda kullanıldığı birçok bölüm ismi bulunmaktadır.   

Tarihsel süreç içerisinde dünyada etkisini gösteren bu kavramsal isim farklılığının kullanımı, zaman içerisinde ülkemizde de farklı lisans bölüm isimlerinin kullanılmasına neden olmuştur. Ülkemizde 1949 yılında lisans eğitim-öğretim sürecine başlayan mesleğimiz bugüne değin “Harita ve Kadastro Mühendisliği”, “Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği”, “Harita Mühendisliği”, “Geomatik Mühendisliği” gibi farklı bölüm isimlerini üniversitelerimizde kullanmış, mezunları ise bu ünvanlarla aldıkları lisans diplomalarıyla Odamıza üye olmuş ve meslek hayatlarını sürdürmüştür.

2008 yılında Odamızın toplantıları için ev sahipliği yaptığı ve desteklediği, akademik ve bilimsel çevrelerden oluşan o dönemki adı ile “Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölüm Başkanları Konseyi”, lisans programlarının isimlerinin yeniden değiştirilmesi için bir çalışma yaparak YÖK’e sunmuştur. Yapılan çalışma sonucunda Konsey üyeleri tarafından tek bir isim belirlenememiş; “Harita Mühendisliği” ve “Geomatik Mühendisliği” isimlerinin her ikisinin de kullanılabilmesi yönündeki karar, YÖK’e önerilmiştir. 2009 yılında YÖK; Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümlerinin bulunduğu üniversitelerin senatolarının almış oldukları kararlar uyarınca ilgili bölümlerin istediği ismi kullanmasına izin vermiş, böylece bu tarih itibariyle ülkemizdeki bölüm adlarının bir kısmı “Harita Mühendisliği” bir kısmı da “Geomatik Mühendisliği” olarak değiştirilmiştir.

Akademik ve bilimsel çevrelerden oluşan konseyin aldığı karar ve YÖK’e sunduğu öneri sonrasında, her üniversite senatosunun bağımsız olarak aldığı karar ile 2009 yılından 2023 yılına kadar “Harita Mühendisliği” ve “Geomatik Mühendisliği” lisans isimleri üniversitelerimizin kendi inisiyatifleri doğrultusunda kullanılmıştır. Özetle lisans bölüm isimleri kullanımı YÖK tarafından ülkemizdeki devlet ve vakıf üniversitelerinin kendi tercihlerine bırakılmıştır.

2009 yılından itibaren “Harita Mühendisliği” ve “Geomatik Mühendisliği” isimlerinin birlikte kullanımına karşın özellikle geomatik mühendisliğinden mezun Odamız üyelerinin iş ilan ve kadrolara başvurularda mağduriyet yaşaması nedeniyle Odamıza çok sayıda şikâyet gelmiştir. Bu şikayetler noktasında meslektaşlarımızın mağduriyetlerinin giderilmesi için ilgili kurumlar nezdinde Odamız tarafından idari ve hukuki girişimlerde bulunulmuştur. Bir üyemizin ünvan farkı nedeniyle yaşadığı bir mağduriyet sebebi ile açılan bir davanın temyiz aşamasında Danıştay 8. Dairesinin 2015/5466 E. ve 2015/6682 K. sayılı kararında “… 22.04.2009 tarihli Yükseköğretim Yürütme Kurulu toplantısında alınan kararda, Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı’nın görüşü dikkate alınarak yükseköğretim kurumları bünyesindeki Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği, Harita Mühendisliği ve Geomatik Mühendisliği’nin eşdeğer programlar olduğu…” denilerek üyemizin mağduriyetine neden olan işlemin iptaline karar verilmiştir.

Bölüm isimleri konusunda mesleki kamuoyumuzca sıkça dile getirilen konular dikkate alınarak Odamız tarafından birçok çalışma yapılmıştır. Odamız, ülkemizdeki üniversitelerdeki bölüm başkanlarını iki yılda bir düzenlenen Harita Bilimsel ve Teknik Kurultaylarında bir araya getirerek eğitim öğretim sorunlarını masaya yatırmış, 2019 yılında yine tüm bölümlerimizin ve paydaşlarımızın katılımı ile bir Eğitim-Öğretim Sempozyumu düzenleyerek konuyu enine boyuna ele almıştır. Ancak süreç içerisinde gerçekleştirilen bu çalışmalar sonucunda akademik ve bilimsel çevrelerce de isim konusunda bir konsensüse ulaşılamamıştır.

YÖK tarafından 2020 yılında ülkemizdeki tüm lisans programları ve bölümlerin isimlerinin tekrar düzenlenerek UNESCO uluslararası meslek sınıflandırmasındaki adlarıyla uyumlu hale getirilmesi için bölümlerimize de sorularak bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışma sonucunda da YÖK tarafından harita mühendisliği ve geomatik mühendisliği isimleri ile eğitim-öğretime devam edilmesi, isim konusunun üniversitelerin inisiyatifine bırakılması yönünde karar alınmıştır. 

Odamız “Harita Mühendisliği” ve “Geomatik Mühendisliği” isimlerinin kullanımı noktasında YÖK tarafından yapılan çalışmalar ve üniversitelerimiz tarafından bağımsız alınan kararlar doğrultusundaki süreçleri takip etmekle beraber bilim ve teknolojinin hızlı değiştiği günümüzde artık isimden ziyade içerik ve nitelik sorunlarına odaklanmıştır.

Bölümlerimizin başarı sıralamasının yükseltilmesi, kontenjanların düşürülmesi, akademik ve teknik altyapısı yetersiz bölümlerin kapatılması, belli uzmanlıklara sahip, nitelikli mezun ve sektörel işgücü oluşumu için YÖK ve üniversiteler nezdinde çok sayıda girişimlerde bulunarak bu konuda olumlu sonuçlar elde etmiştir. Mezunların mesleki ve teknik gelişiminin sağlanarak meslek alanlarımızda uzmanlaşma ve branşlaşma konularının önünün açılması için Odamız HKMO Eğitim ve Belgelendirme Kuruluşunu kurmuş olup bu yönde ulusal ve uluslararası akreditasyon süreçlerini devam ettirmektedir. Ayrıca ulusal düzeyde bir Sektör Komitesi kurularak meslek alanlarımızda uzmanlık alanlarını tanımlayarak ulusal standartların yayımlanabilmesi, bu kapsamlarda sınav ve belgelendirme yapılabilmesi için girişim başlatılmıştır.

Ülkemizde “Harita ve Kadastro Mühendisi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisi, Harita Mühendisi, Geomatik Mühendisi” ünvanları her ne kadar isim olarak farklılık gösterse de kanun ve yönetmelikler çerçevesinde ve eğitim öğretim müfredatları gereği tamamen aynı yetki ve sorumluluğa sahip olan tek bir mühendislik dalıdır ve yaygın İngilizce kullanım karşılığı “Geomatics Engineering” olarak kullanılmaktadır. Mesleki uygulama alanlarımızı tek bir kelime üzerinden ifade edebilmek dünyadaki örneklerinde de olduğu gibi ne geçmişte ne de bugün mümkün değildir. Değişim ivmesinin giderek arttığı bir dünyada gerek mesleğimizde gerekse de farklı mesleklerde bazı kavram ve terminolojilerin değişeceği ve yenileneceği için böyle bir çaba ile ortaya konulacak isimlerin geçerliliğini kısa süre sonra yitireceği, toplum nezdinde bilinirliğinin tam olarak sağlanamayacağı ve isim tartışmasının sonlanmayacağı aşikardır.

Mesleğimizde tek bir isim ile geleceğe yürünmesinin yararlı olacağı düşünülmekle birlikte mesleğimizde bölüm isimlerinin farklılaşması ya da tekleştirilmesine dönük tartışmalar yerine öncelikle ve acil olarak mezunların niteliğinin artırılması, yeni meslek alanları ve istihdam olanaklarının yaratılması, ekonomik ve yasal kazanımların korunarak genişletilmesi, maaş ve özlük haklarının iyileştirmeleri, makine, elektrik ve inşaat mühendisliklerinde olduğu gibi alt uzmanlık alanlarının tanımlanarak uzmanlaşma ve branşlaşmaya gidilmesi ve yenilikçi alanlarda üstlenilecek sorumluluk ve roller ile ülkemize ve dünyaya sağlanacak katma değerler ile gelişime ivme kazandırılması sağlanmalıdır. Unutulmamalıdır ki mesleğimizin tanınırlığı ve itibarı ancak ve ancak mensuplarının başarısı, bilgi, beceri ve yetkinliği beraberinde toplum içerisindeki temsil düzeyiyle sağlanabilecektir. 

Kamuoyunun bilgisine sunarız.

TMMOB 
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası